Veertiende druk van ‘Uitweg’

Afgelopen september is de veertiende druk van ‘Uitweg’ verschenen. Sinds de eerste druk in februari 2010 zijn titel en ondertitel ‘Een waardig levenseinde in eigen hand’ onveranderd gebleven. Aan belangstelling voor deze thematiek geen gebrek: meer dan 24.000 exemplaren werden er inmiddels van verkocht. Dus geliefde lectuur voor wie meer wil weten over hoe een humane dood in eigen regie te bewerkstelligen.

Of ‘Uitweg’ van de hand van Boudewijn Chabot concurrentie ondervindt van ‘De Vredige Pil’ van de hand van Philip Nitschke & Fiona Stewart, valt niet te zeggen: onmiskenbaar is dat de vraag naar beide boeken haast exponentieel toeneemt, hetgeen erop wijst dat de behoefte eraan groot is. Uitweg en De Vredige Pil handelen over zelfeuthanasie en voor zelfeuthanasie geldt dat de betrokkene een waardig levenseinde bewerkstelligt zonder op de instemming van een arts aangewezen te zijn.

Chabot – bekend geworden door het gelijknamig arrest van de Hoge Raad waarin geoordeeld moest worden of hij strafbaar was voor het feit dat hij een psychiatrische patiënte hulp geboden had om zich van het leven te benemen – zou de problematiek waarvoor hij destijds kwam te staan, nu anders aanpakken. Zonder behandelrelatie zou hij thans geen hulp bij zelfdoding meer bieden. Aan euthanasie met behulp van een arts stelt hij dus strengere eisen dan de eisen die het Expertisecentrum Euthanasie (voorheen Levenseindekliniek) stelt. Voor hem is ‘zelfeuthanasie […] een uitkomst als een arts meent dat er niet aan de zorgvuldigheidseisen van de wet is voldaan. Euthanasie door een arts en zelfeuthanasie vullen elkaar aan en hebben elkaar nodig om een goede dood voor veel mensen mogelijk te maken.’.

De grote verdienste van ‘Uitweg’ is erin gelegen dat het een heldere uiteenzetting bevat over hoe een humane dood in eigen regie verwezenlijkt kan worden. Drie methoden worden beschreven. Vreedzaam sterven is mogelijk door te stoppen met eten en drinken (een weg die slechts soelaas biedt aan ernstig verzwakte mensen), door gebruikmaking van medicijnen en door het inademen van helium of stikstofgas. Het laatste geniet niet de eerste voorkeur van de auteur en wat de medicijnroute betreft prefereert hij pentobarbital (merknaam Nembutal), het barbituraat dat in Nederland ook door artsen wordt gebruikt wanneer hun patiënt, in plaats van een intraveneuze injectie met thiopental, het opdrinken van een dodelijk drankje verkiest.

Behalve aan de drie hiervoor genoemde methoden wordt ook aandacht geschonken aan de anorganische zouten natriumnitriet en natriumazide, middelen die recentelijk bekendheid hebben gekregen naar aanleiding van de zoektocht van Coöperatie Laatste Wil naar legale middelen om een vreedzame dood te bewerkstelligen. Legaal zijn helium of stikstofgas en ook legaal is het stoppen met eten en drinken maar voor wie voor de medicijnroute gaat, kan de Geneesmiddelenwet of de Opiumwet problemen opleveren, zoals bijvoorbeeld bij pentobarbital het geval is. Ingevolge de Opiumwet is het verboden dit middel ‘A. binnen of buiten het grondgebied van Nederland te brengen; B. te telen, te bereiden, te bewerken, te verwerken, te verkopen, af te leveren, te verstrekken of te vervoeren, C. aanwezig te hebben en D. te vervaardigen.’. Aan natriumnitriet of natriumazide kleven deze bezwaren niet maar het aantal studies naar deze middelen is te beperkt om er de overtuiging aan te ontlenen dat zij vreedzaam zijn, integendeel, op basis van de wetenschap die voorhanden is bij de door Chabot geraadpleegde toxicologen, luidt Chabots conclusie dat bij de anorganische zouten geen zachte dood gegarandeerd is.

Uitweg bevat daarnaast nuttige tips voor naasten en intimi die bij de zelfeuthanasie betrokken zijn en legt uit wat wel en niet mag, zij het dat daarbij gewezen wordt op het bestaan van een ‘grijs gebied’ waarover zowel de wet als de jurisprudentie niets zeggen (dan wel op het vlak van de casuïstiek niet helemaal met elkaar sporen) en het dus aan de betrokkene naaste in kwestie is om zonder een door wet of jurisprudentie geboden kompas zelfstandig te besluiten tot hoever hij zijn steun aan de betrokkene wil laten reiken.

In vergelijking met de vorige druk is ‘Uitweg’ compacter geworden. Behalve de auteur komen ook Bert Keizer, Govert den Hartogh en Ton Vink aan het woord. Kritiek wordt uitgeoefend op de beoordeling van ernstig dement en psychiatrische patiënten door de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie en verder worden kanttekeningen geplaatst bij de uitspraak van het hof Den Bosch in de zaak Heringa. ‘Uitweg’ sluit af met een slothoofdstuk waarin Chabot over zijn visie en missie wordt bevraagd.